چرا جهان در حال اتمام کندر است
این رزین گرانبها و معطری بوی فصل جشنهاست و در صنعت سلامت بهطور فزایندهای محبوب میشود؛ اما منبع طبیعی آن در حال تخریب است.
سالابن سالاد موز تمام زندگیاش را به کندر اختصاص داده است.
او در شهر کوچک دایاها در منطقه ساناگ، سنامیلند، یک منطقه جداشده از سومیا، زندگی میکند و بهعنوان یک جمعکننده باتجربهٔ این رزین معطر، که فقط از درخت بوسولیا به دست میآید، کار میکند.
هر سال، سالاد موز به مدت سه تا شش ماه در غاری نزدیک به زمینی که مالک آن است و درختان بوسولیا بر روی آن رشد میکنند، مستقر میشود. هر روز به سمت زمینی که توسط خانوادهاش برای نسلها مالک و مراقب آن بوده، میرود. او از درختی به درخت دیگر مینگرد، پوست را برای آفات بررسی میکند، شنهای باقیمانده را پاک میکند و به نهالهایی که پیش از این در فصل کاشت کاشته بود، رسیدگی میکند.
اما سرنوشت این بوستانها و معیشت تمام جمعکنندگان کندر در تعادل نازکی قرار دارد. همانطور که بوستانها از بین میروند، صنایع محلی و جهانی ساختهشده حول کندر مجبور میشوند نحوهٔ تولید، ردیابی و فروش این مادهٔ گرانبها را در سراسر جهان بازنگری کنند.
کندر بهطور معروف به هدیهٔ مقدس کتاب مقدس که به همراه طلا و مر برای کودک عیسی توسط سه جادوگر ارائه شد، مرتبط است؛ همچنین هزاران سال در طبهای هندی و چینی بهکار رفته و یکی از قدیمیترین کالاهای تجاری جهان محسوب میشود. امروز، این ماده بهعنوان بخشی اساسی از صنعت بهداشت و سلامت بهارزش 5.6 تریلیون دلار (4.2 تریلیون پوند) تبدیل شده و برای تولید دود معطر در مراقبه و شفا، و همچنین برای مراسمی که در قرنها عبادت کاتولیک در آن گنجانده شدهاند، استفاده میشود.
اما برای سالاد موز، این ماده ارتباطات بسیار زمینیتری دارد. او و بسیاری از جمعکنندگان دیگر در سنامیلند و کشورهای همسایه برای درآمد خود به کندر متکی هستند.
بهدست آوردن بهبود یک درخت پس از خسارات ناشی از برداشت بیش از حد میتواند ۱۰ سال یا بیشتر طول بکشد.
شاخ آفریقا یکی از مناطق اصلی تولید در جهان است که شامل سنامیلند، سومیا، اتیوپی و سودان میشود. اما امروز، تنشهای محلی، پرداختهای کم به کشاورزان، نظامنامههای نامطمئن و تقاضای جهانی رو به رشد فشار میآورد تا برخی جمعکنندگان در این کشورها درختان را به سطوح غیرپایدار استخراج کنند.
دور از داستان جشنوارهای شادمان، این کالای پرطرفدار از چندین زیرگونه درخت بوسولیا به دست میآید؛ یک درخت سختزین کویری با پوست کاغذی و برگهای پراکنده که غالباً به صخرههای مرتفع خشک سنامیلند چسبیدهاند. جمعکنندگان در سنامیلند رزین را از پوست درختان بوسولیا وحشی استخراج میکنند و اغلب ساعتهای طولانی برای دستمزد مبتنی بر خروجی رزین کار میکنند، تحت نظامی با قیمتهای نوسانی و زنجیرههای تأمین غیررسمی. علاوه بر این، آنها میتوانند در مقابل واسطهگرانی که از درگیریهای منطقهای و کمبود نظارت دولتی بهره میبرند، آسیبپذیر باشند، طبق نظر کارشناسان.
همچنان که آب بریچ و شیره افراز، کندر از طریق فرآیندی به نام «کشیدن» (tapping) برداشت میشود؛ جایی که برشهایی در پوست درخت ایجاد میشود تا رزین به بیرون جاری شود. این شیره در طی چندین هفته سفت میشود و به «اشکها» تبدیل میشود که جمعکنندگان سپس آن را از درخت جدا میکنند.
کشتدار سنتی رزین بهندرت انجام میشود و برشها با دقت انجام میگیرد. اما امروزه، درختان بوسولیا اغلب بیش از حدی که بتوانند تحمل کنند، کشیده میشوند که باعث آسیب طولانیمدت به این درختان ارزشمند میشود. بر اساس گزارشی در سال 2022، بهدست آوردن بهبود یک درخت پس از خسارات ناشی از برداشت بیش از حد میتواند ۱۰ سال یا بیشتر طول بکشد.
عوامل دیگری نیز به درختان آسیب میرسانند. تغییرات اقلیمی هماکنون در برخی مناطق تأثیر دارد. شیوع یک سوسک مضر بهنام «قورباغهٔ چوبی» نیز ویرانگر است. جمعیتهای B. papyrifera، منبع اصلی کندر در اتیوپی و سودان، در سراسر محدوده جغرافیایی خود در حال فروپاشی است، طبق یک مطالعهٔ نیچر در سال 2019. بیش از ۷۵٪ جمعیتهای بررسیشده فاقد درختهای جوان هستند و تجدید طبیعی «دههها» غیرفعال بوده است، به دلیل ترکیبی از «چرانگی دامها، سوزاندن مکرر و کشیدن بیپروژه».
مطالعه اشاره کرد که سایر گونههای بوسولیا نیز با تهدیدهای مشابهی روبهرو هستند (تجارت کندر بهطور چشمگیری به درختان وحشی متکی است تا کشاورزی). در طول ۲۰ سال آینده، مطالعه پیشبینی میکند که تولید کندر بهطور شگفتانگیزی به نصف کاهش خواهد یافت.
با این حال، پژوهشگران دشواری ارزیابی درختان در سنامیلند را بهدلیل تنشهای محلی ذکر کردهاند.
کندر «بهوضوح در خطر» است، هرچند دادههای خوب و در دسترس تنها برای چند گونه موجود است، میگوید آنژانته دِکارلو، بنیانگذار پروژه Save The Frankincense و همنویس گزارش 2022 درباره خسارتهای ناشی از برداشت بیش از حد درختان بوسولیا. برای چندین گونه، با این حال، تعداد زیادی درختان فردی باقی ماندهاند، او میگوید. «تماماً به تهدیدهای اصلی در هر مکان بستگی دارد، مانند چرانگی شترها، کشیدن گسترده، هواهای شدید (مثلاً سیلهای ناگهانی) و معدنکاری.»
کاشت کندر در مقیاس گستردهتر، از غرب آفریقا تا اتیوپی، میتواند به بهبود وضعیت نیز کمک کند، او اضافه میکند. «این میتواند یک تقویتکنندهٔ خوب باشد. احتمال بقا برای گونه و برای کندر در طولانیمدت بهطرز چشمگیری افزایش خواهد یافت.»
اما دیگران اشاره کردهاند که افزایش کاشت ممکن است خطراتی نیز داشته باشد، مانند تشدید تعارضات بر سر زمین یا آب.
ناآرامیهای سیاسی در سومیا و سنامیلند میتوانند جمعکنندگان را در معرض قراردادهای نقطهای – یک تجارت «خرید‑همینحالا، پرداخت‑همینحالا» با چندین مرحله واسطهگری – قرار دهند، میگوید اندی تورنتون، متخصص بازار کندر و شریک مدیر در Silvan Ingredient Ecosystem، یک شرکت مشاوره زنجیره تأمین مقاوم.
تا زمانی که رزین به تأمینکنندگان بخورهای غربی برسد، میتواند بهقیمت تا ۶۰‑۱۰۰ دلار (۴۵‑۷۵ پوند) در هر کیلوگرم فروخته شود، او افزود، اما جمعکنندگان در سنامیلند معمولاً تنها ۲‑۵ دلار (۱.۵‑۳.۷ پوند) در هر کیلوگرم دریافت میکنند، که تنها ۳٪ از ارزش نهایی است.
«افرادی که قیمت صادراتی را تعیین میکنند آنهایی هستند که پول کافی دارند تا زنجیرههای تأمین را تجمیع کنند و سپس ریسک انتقال آن را بهعهده بگیرند»، میگوید تورنتون.
بازار جهانی کندر در سال ۲۰۲۳ تخمین زده شد که ۳۶۳ میلیون دلار (۲۷۱ میلیون پوند) ارزش داشته و حدود ۶۰۰۰‑۷۰۰۰ تن در هر سال معامله میشود و پیشبینی میشود تا سال ۲۰۳۲ تقریباً ارزش خود را دوبرابر کرده و به بیش از ۷۰۰ میلیون دلار (۵۲۰ میلیون پوند) برسد. از میان ۲۴ گونهٔ درخت بوسولیا در سراسر جهان، دو گونهٔ بومی سنامیلند بهویژه بهدلیل خصوصیات و عطرشان مورد تحسین قرار میگیرند. تقاضا برای Boswellia frereana، بومی شمال سومیا و سنامیلند، بهدرجةای است که خریداران بینالمللی آن را «پادشاه کندر» مینامند. این امر تجارت کندر سنامیلند را بهیکی از بزرگترینها در جهان تبدیل کرده و برآورد میشود که حداقل ۱۰۰۰ تن در هر سال صادر میشود.
برداشت بیش از حد درختان بوسولیا عموماً ناشی از فشارهای اقتصادی است، میگوید تورنتون، اما او همچنین به فشارهای زیستمحیطی اشاره میکند. «هرچه استرسهای اقلیمی و آب بیشتر شود، پرورش دامداری کمتر قابلسازگار میشود»، او میگوید. «پس وقتی قیمتها کاهش مییابد اما کندر آخرین منبع درآمد است، جمعکنندگان انتخاب دیگری ندارند جز اینکه بیشتر درختان را قطع کنند.»
استیونجانسون مدیر FairSource Botanicals، یک تامینکننده مستقر در ایالات متحده، و شرکت Dayaxa Frankincense Export Company (DFEC)، یک صادرکننده کندر مستقر در سنامیلند است. او میگوید مشکل از این است که بازار نظارت کمی دارد و جمعآوری دادههای کافی درباره درختان در مناطق دوردست دشوار است.
«آنچه کمبود است، انگیزهٔ کسبوکار است تا بگوید، خوب، اگر بازار به ردیابی و پایداری اهمیت بدهد، میخواهیم این برنامهها را اجرا کنیم تا بتوانیم مؤثرتری با بازار درگیر شویم»، او میگوید. «آنگاه میتوانید پول بیشتری به ازای هر واحد داشته باشید که میتوانید برای برنامههای ردیابی سرمایهگذاری کنید.»
جانسون هماکنون در حال ساخت این است. از سال ۲۰۲۱، تیم او در DFEC از ابزارهای سادهٔ جمعآوری دادههای موبایلی در سومیا و عمان برای ساخت نقشههای زنجیره تأمین استفاده کردهاند، بهطوری که هر دستهٔ رزین به عکسهای دارای علامت GPS و دادههای زیستمحیطی مرتبط میشود.
خدمات DFEC شامل سه ویژگی اصلی است: یک برنامهٔ ردیابی، یک برنامهٔ سلامت درخت و قابلیت ارتقای توانمندی. جمعکنندگان از طریق برنامهٔ ردیابی با DFEC ثبتنام میکنند، سپس رزین را به مرکز جمعآوری میآورند. شرکت زمان و مکان برداشت رزین را ثبت میکند، کیفیت را بررسی میکند و حرکت آن را از روستا به انبار، به محموله و در نهایت به خریدار نهایی مینگارد.
«حتی دورترین جمعکنندگان نیز میتوانند از طریق Zad پرداخت شوند»، میگوید جانسون، اشاره به سامانهٔ کیفپول موبایلی که در منطقه بهطور گستردهای استفاده میشود.
یک برنامهٔ جداگانه نیز برای ردیابی و نظارت بر سلامت درختها ارائه میشود. نمایندگان DFEC بازدید میکنند تا تصاویر درختها، همراه با ابعاد مانند سن، ارتفاع و تعداد برشها را ثبت کنند. این دادهها در برنامهٔ سلامت درخت ذخیره میشود، جایی که درختها میتوانند جئوتگگذاری شوند و بهصورت دورهای نظارت شوند.
«آن درختها مهماند و افرادی که این کار را انجام میدهند، زنانی که پشت خود را میشکنند، روزانه ۱۲ ساعت برای دستهبندی این رزینها مینشینند؛ همهٔ آنها مهماند – آنژانته دِکارلو»
نتایج آزمایشهای اولیهٔ برنامه، که از ژانویه ۲۰۲۳ تا ژوئن ۲۰۲۴ اجرا شد، نشان داد که بیش از ۸۰۰۰ جمعکننده تحت پوشش این برنامه قرار گرفتند. DFEC همچنین میگوید که حدود ۱۴۰۰ جمعکننده را از طریق کارگاهها و آموزشها بهسوی سازگاری با تغییرات اقلیمی یاری داده است. هفت تن رزین گزارش شد که از طریق برنامه از جوامع محلی خریداری شده است، با بیش از ۳۰۰۰ درخت کندر ثبتشده در دهها مزرعه. DFEC ادعا میکند که کل مقدار خریداری شدهٔ رزین اکنون نزدیک به ۱۰۰ تن است.
دِکارلو که نظرسنجی پایهای برای این پروژه انجام داد، میگوید چنین ردیابی مبتنی بر دادههای قابلتأیید برای کاهش ریسک زنجیرههای تأمین و ایجاد مشارکتهای اخلاقی ضروری است. «[این] به افراد مستقیم که درختان را مدیریت میکنند قدرت میدهد»، او میگوید. «علاوه بر این، فرصتی برای خریداران فراهم میکند تا به پایداری سرمایهگذاری کنند.»
سیستم پیگیری برنامه «بهنظر میرسد که بسیار خوب کار میکند و امکان دنبالکردن نزدیک را فراهم میکند، که همراه با اعتبار است»، میگوید فرانز بونگرز، استاد اکولوژی جنگل در دانشگاه واگنینگهن هلند که دههها به تحقیق دربارهٔ کندر پرداخته است اما در این برنامه مشارکت ندارد. برای کاربران رزین نیز اطمینانبخش است که میدانند محصول بهاینچنین بهدقت نظارت میشود، او میگوید، در حالی که نظارت بلندمدت بر سلامت درختها امکانپذیر میشود. «البته این هزینه دارد»، او میافزاید.
با وجود پتانسیل برنامهها، برخی پژوهشگران استدلال میکنند که هنوز کارهای بیشتری برای تشویق تقاضا برای کندر پایدار در میان خریداران بخورهای دکوری لازم است.
بهویژه، دِکارلو میگوید کلیسای کاتولیک میتواند از توان نرمافزاری خود برای تأثیر مثبت بر بازار استفاده کند. در حالی که کلیسا تنها ۵٪ از تجارت جهانی کندر را در اختیار دارد، او معتقد است که مؤسسان کمی توانایی دارند تا این تأثیر نمادین و اخلاقی را بهکار ببرند.
«این تقریباً حس عاطفی من را تحریک میکند که تصور کنم پاپ بیانیه یا ابتکاری ارائه میدهد، چون میتوانست چنان تأثیری داشته باشد»، میگوید. «این اثرات موجی خواهد داشت.»
«آن درختها مهماند و افرادی که این کار را انجام میدهند، زنانی که پشت خود را میشکنند، روزانه ۱۲ ساعت برای دستهبندی این رزینها مینشینند؛ همهٔ آنها مهماند – آنژانته دِکارلو»
«آن درختها مهماند و افرادی که این کار را انجام میدهند، زنانی که پشت خود را میشکنند، روزانه ۱۲ ساعت برای دستهبندی این رزینها مینشینند؛ همهٔ آنها مهماند – آنژانته دِکارلو»
