مردی که با فشار خون فوقالعاده و سکته ناشی از نوشیدنیهای انرژیزا، پزشکان را شگفتزده کرد
فشار خون او ۲۵۴/۱۵۰ بود. قرائتهای ۱۸۰/۱۲۰ به عنوان اضطراری در نظر گرفته میشوند.
گاهی، نوشیدن یک نوشیدنی انرژیزا میتواند حس شارژ دوبارهی باتری را به شما بدهد. اما در صورت مصرف بیش از حد، این ضربه میتواند به یک فوران فاجعهبار تبدیل شود که سیمکشی بدن را میسوزاند و فیوز را میپاره کند. این همان مورد ناگوار و نگرانکنندهای بود که چند سال پیش برای مردی در بریتانیا رخ داد؛ طبق گزارشی که این هفته در BMJ Case Reports منتشر شد.
مردی در حدود پنجاه ساله و در کل سالم، پس از آنکه کل سمت چپ بدنش بهطور ناگهانی بیحس شد و حرکات عضلانیاش نامتقارن و ناهماهنگ (آتاکسیا) شد، به بیمارستان مراجعه کرد. فشار خون او به طرز شگفتانگیزی بالا بود؛ ۲۵۴/۱۵۰ میلیمتر جیوه. برای مقایسه، فشار خون معمولی زیر ۱۲۰/۸۰ است، در حالی که هر مقدار بالاتر از ۱۸۰/۱۲۰ به عنوان بحران فشار خون در نظر گرفته میشود که یک اورژانس پزشکی است.
مرد دچار سکته خفیفی شده بود و فشار خون فوقالعاده بالای او یک عامل واضح بود. اما دلیل رسیدن فشار خون او به این ارتفاعات استراتوسفر بیش از حد واضح نبود برای پزشکانش، طبق گزارشی بازنگریشده که توسط مارتا کویل و سونیل مونشی از بیمارستان دانشگاه ناتینگهام تهیه شده است.
پس از معاینهٔ مرد، پزشکان او را بهعنوان فردی خوشفرم و سالم توصیف کردند. او سیگار نمیکشید، الکل مصرف نمیکرد و هیچ دارویی مصرف نمینمود. نتایج آزمایشهای خونی او کاملاً نرمال بود. کلسترول، سطح قند خون، نشانگرهای عملکرد کلیه و کبد—همهٔ آزمایشهای روتین بهطور کامل نرمال بازگشتند. آزمایشهای تخصصی برای بیماریهای خودایمنی و اختلالات انعقادی نیز منفی بود. تستهای قلبی هیچ مشکلی نشان ندادند. آزمایشهای ادرار و سیتی اسکنهای شکمی نیز مشکلی در سایر اعضا نشان ندادند.
افزایش جریان ناگهانی
با این حال، اسکن تومولوژی کامپیوتری (CT) سر او شواهدی از انقباضات در رگهای مغز نشان داد که ارتباط شدیدی با فشار خون بالا دارند. و تصویرسنجی رزونانس مغناطیسی (MRI) ناحیهای مرده (انسفرکت) در تالاموس او را نشان داد؛ بخشی عمیق و مرکزی از مغز که در میان بسیاری از عملکردهای حیاتی، سیگنالهای حسی و حرکتی را منتقل میکند. بهطور کلی، به نظر میرسید رگهای متشنج او تأمین خون این بخش از مغز را قطع کردهاند که منجر به سکته، بیحسی بعدی و آتاکسیا شده است.
مرد بستری شد و درمان و فیزیوتراپی برای بهبود پس از سکته آغاز شد. همچنین دو داروی فشار خون برای کاهش مقادیرش تجویز شد. پس از ترخیص، سه روز پس از آن، فشار خون او کمی کاهش یافت؛ اما فقط به ۱۷۰/۸۰ میلیمتر جیوه رسیده بود. هنوز بسیار بالا بود، اما دیگر به عنوان بحران محسوب نمیشد. به او توصیه شد که فشار خون خود را در خانه بهدقت زیرنظر داشته و برای بررسیهای پیگیری مراجعه کند.
در همین حین، پزشکان به مورد او فکر میکردند و تمام توضیحات ممکن را بررسی کردند — ریتم قلبی نامنظم، نقص قلبی، امبولی، پلاک در رگها. پاسخ واضحی یافت نشد.
در طول سه ماه آینده، مرد برای مراجعات پیگیری به بیمارستان آمد. در زمینهٔ سکته، او بهبود عملکردی «عالی» داشت. اما فشار خون او دوباره بالا میرفت، بهویژه مقادیر سیستولیک — عدد بالایی که فشار سیستم گردش خون را هنگام انقباض قلب نشان میدهد، در مقابل عدد دیستولیک که فشار هنگام استراحت قلب را نشان میدهد. در مراجعات پیگیری، مقدار سیستولیک او بین ۱۹۰ تا ۲۳۰ متغیر بود. در یک مقطع، او دوباره به دلیل بحران فشار خون بستری شد.
چهار هفته پس از شروع بهبود، او به پنج داروی متفاوت برای کاهش فشار خون وابسته بود. در آن مرحله، پزشکان از او درخواست اطلاعات بیشتری دربارهٔ سبک زندگی کردند و او سرانجام فاش کرد که بهطور متوسط روزانه هشت نوشیدنی انرژیزای پرقدرت مینوشید.
خطر تجمعی
هر یک از این نوشیدنیهای ۱۶‑اونس با برچسب حاوی ۱۶۰ میلیگرم کافئین، یک محرک که میتواند فشار خون را افزایش دهد، عرضه میشود. برای مقایسه، حدود ۹۰ میلیگرم کافئین در یک فنجان قهوه معمولی وجود دارد. بنابراین هشت تا این نوشیدنیهای انرژیزا برابر با ۱۲۸۰ میلیگرم میشود که کمی بیش از ۱۴ فنجان قهوه در روز است. اما پزشکان اشاره میکنند که مقدار کافئین ذکر شده تنها «کافئین خالص» است. این نوشیدنیهای انرژیزا حاوی ترکیبات اضافی نیز هستند، مانند گوارانا (گیاهی بومی آمازون که بهعنوان محرک مصرف میشود)، که میتواند «کافئین مخفی» داشته باشد. گوارانا «گفته میشود که دو برابر غلظت کافئین دانهٔ قهوه دارد»، مینویسند کویل و مونشی.
پزشکان فرض میکنند که ترکیب مواد موجود در نوشیدنیهای انرژیزا — تورین، گوارانا، جینسینگ و گلوکورونولاکتون — میتواند اثرات کافئین خالص و محتوای قند بالای آنها را تقویت کند و باعث افزایش خطر سکته شود و در مورد این مرد، منجر به بحران فشار خون گردد. علاوه بر این، اگرچه یک افزایش موقت پس از یک نوشیدنی ممکن است بهسرعت اضطراری منجر نشود یا بهنظر خطرناک نیاید، برخی دادهها نشان میدهند که اثرات میتوانند بهتدریج انباشته شوند. برای مثال، یک مطالعه به بررسی افزایش فشار خون ناشی از مصرف روزانه یک نوشیدنی انرژیزا بهمدت یک هفته پرداخته است. جهشهای فشار خون در روز هفت، بالاتر از جهشهای روز اول بودهاند که نشاندهندهٔ اثر تجمعی است.
پس از اینکه پزشکیها از عادت او به نوشیدنیهای انرژیزا مطلع شدند، فوراً به او گفتند که مصرف آنها را قطع کند. او این کار را کرد. یک هفته پس از آن، فشار خون او به سطوح عادیتری کاهش یافت؛ مقادیر سیستولیک بین ۱۲۰ تا ۱۳۰ میلیمتر جیوه بودند. او از پنج داروی فشار خون بهتدریج جدا شد. سه هفته پس از ترک نوشیدنیهای انرژیزا، تمام داروها قطع شد و او فشار خون نرمالی داشت.
مرد پس از آن به مدت هشت سال تحتنظر بوده و فشار خون او همچنان بدون دارو و بدون نوشیدنیهای انرژیزا در حد نرمال است. با این حال، او هنوز اثرات ناشی از سکته را تجربه میکند.
در بخش «نگاه بیمار» که در گزارش مورد گنجانده شده است، مرد گفت: «من واضحاً از خطراتی که نوشیدن نوشیدنیهای انرژیزا برایم بهوجود میآورد آگاهی نداشتم، و حتی پس از هشت سال، بیحسی در دست، انگشتان دست، پا و انگشتان پا سمت چپم باقی مانده است.»
کویل و مونشی نتیجه میگیرند که این پرونده نشان میدهد «ممکن است مصرف همزمان حاد و مزمن نوشیدنیهای انرژیزا خطر بیماریهای قلبیعروقی و سکته را افزایش دهد و نکته مهم این است که این خطر قابل برگشت است.» آنها توصیه میکنند که قوانین بیشتری دربارهٔ این نوشیدنیها وضع شود و پزشکان حتماً از بیماران خود بپرسند آیا این نوشیدنیها را مصرف میکنند یا خیر.
