ورزش در یک دوره از زندگی می‌تواند خطر دمانس را تا ۴۵٪ کاهش دهد
سال‌هاست که دانشمندان می‌دانند حرکت بدن می‌تواند ذهن ما را تیزتر کند. فعالیت بدنی جریان خون به مغز را افزایش می‌دهد، نئوروپلاستیسیته را تقویت می‌کند و التهاب مزمن را کاهش می‌دهد. بر این باورند که این فرآیندها در مقابل کاهش شناختی، از جمله دمانس، محافظت می‌کنند.
با وجود دهه‌ها تحقیق، سؤال‌های اساسی هنوز بی‌پاسخ مانده‌اند.
آیا ورزش در هر سنی می‌تواند خطر دمانس را کاهش دهد؟ یا فقط هنگامی که جوان هستید؟ و اگر خطر ژنتیکی شما بالاتر باشد، آیا ورزش همچنان می‌تواند تأثیرگذار باشد؟
تحقیقات جدیدی از مطالعه طولانی‌مدت Framingham Heart Study در ایالات متحده که امروز منتشر شد، برخی از واضح‌ترین پاسخ‌های موجود تا کنون را ارائه می‌دهد. نتایج آنها از آنچه بسیاری از پزشکان به بیماران می‌گویند، حمایت می‌کند: ورزش مفید است.
اما این مطالعه نیز بینش جدیدی دربارهٔ اثر محافظتی بالقوهٔ فعال ماندن از سن ۴۵ سال به بالا ارائه می‌دهد – حتی برای افرادی که پیش‌زمینهٔ ژنتیکی خاصی برای دمانس دارند.
مطالعه چه مواردی را بررسی کرد؟
تحقیقات جدید از داده‌های ۴۲۹۰ شرکت‌کننده‌ای که در گروه فرزندان (Offspring) مطالعه Framingham Heart Study ثبت‌نام کرده‌اند، بهره می‌برد.
این مطالعه در سال ۱۹۴۸ آغاز شد، وقتی که پژوهشگران بیش از ۵۰۰۰ بزرگسال ۳۰ ساله و بالاتر از شهر Framingham، ماساچوست، برای بررسی عوامل خطر طولانی‌مدت بیماری‌های قلبی-عروقی جذب کردند.
در سال ۱۹۷۱، نسل دوم (بیش از ۵۰۰۰ فرزند بزرگسال گروه اولیه و همسرهایشان) ثبت‌نام کردند و گروه Offspring را تشکیل دادند. این نسل سپس هر چهار تا هشت سال یک‌بار ارزیابی‌های سلامت و پزشکی منظم دریافت کرد.
در مطالعه جدید، شرکت‌کنندگان فعالیت بدنی خود را به‌صورت خودگزارشی ثبت کردند. این شامل فعالیت‌های تصادفی مانند صعود به پله‌ها و همچنین ورزش‌های شدید می‌شد.
شرکت‌کنندگان برای اولین بار این فعالیت‌ها را در سال ۱۹۷۱ گزارش دادند و سپس در طول چند دهه مجدداً. براساس سنی که هر شرکت‌کننده برای اولین بار ارزیابی شد، به سه دسته تقسیم شدند:
- جوانی (۲۶–۴۴ سال): در اواخر سال‌های ۱۹۷۰ ارزیابی شد
- میانسالی (۴۵–۶۴ سال): در اواخر دهه‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ ارزیابی شد
- پیری (۶۵ سال و بالاتر): در اواخر دههٔ ۱۹۹۰ و اوایل دههٔ ۲۰۰۰ ارزیابی شد
برای بررسی اینکه چگونه فعالیت بدنی بر خطر دمانس تأثیر می‌گذارد، پژوهشگران تعداد افرادی که در هر گروه سنی دمانس را توسعه دادند و در چه سنی تشخیص داده شدند را بررسی کردند.
سپس الگوهای فعالیت بدنی درون گروه‌های سنی (پایین، متوسط، بالا) را مورد بررسی قرار دادند تا ببینند آیا ارتباطی بین میزان ورزش افراد و بروز دمانس وجود دارد یا خیر.
آنها همچنین بررسی کردند که چه افرادی دارای عامل خطر ژنتیکی شناخته‌شده برای بیماری آلزایمر، آلل APOE ε4، هستند.
چه نتایجی به دست آمد؟
در طول دورهٔ پیگیری، ۱۳٫۲٪ (۵۶۷ نفر) از ۴۲۹۰ شرکت‌کننده دمانس را توسعه دادند که بیشتر این موارد در گروه سنی پیرتر رخ داد.
این میزان در مقایسه با سایر مطالعات طولانی‌مدت دمانس و با نرخ‌های استرالیا (یک نفر از هر دوازده، یا ۸٫۳٪ از افراد استرالیایی بالای ۶۵ سال در حال حاضر دمانس دارند) نسبتاً بالا است.
وقتی پژوهشگران سطوح فعالیت بدنی را بررسی کردند، الگو بسیار واضح شد. افرادی که در میانسالی و دوران پیری بیشترین سطح فعالیت را داشتند، ۴۱ تا ۴۵٪ کمتر احتمال داشت دمانس را توسعه دهند نسبت به کسانی که کمترین سطح فعالیت را داشتند.
این نکته حتی پس از تنظیم برای عوامل دموگرافیکی که خطر دمانس را افزایش می‌دهند (مانند سن و تحصیلات) و سایر عوامل مزمن سلامتی (مانند فشار خون بالا و دیابت) نیز صادق بود.
جالب است که فعال بودن فیزیکی در دوران جوانی تأثیری بر خطر دمانس نداشت.
یک نوآوری کلیدی در این مطالعه بررسی عامل خطر ژنتیکی، آلل APOE ε4 بود. این تحلیل نکته‌ای جدید را نشان می‌دهد:
- در میانسالی، فعالیت بدنی بالاتر تنها در افرادی که این پیش‌زمینهٔ ژنتیکی را ندارند، خطر دمانس را کاهش می‌داد
- اما در دوران پیری، فعالیت بدنی بالاتر خطر دمانس را هم در حاملین این ژن و هم در غیرحاملین کاهش می‌داد.
این به این معناست که برای افرادی که به‌طور ژنتیکی مستعد دمانس هستند، فعال ماندن در دوران پیری همچنان می‌تواند محافظتی معنادار فراهم کند.
چقدر این نتایج مهم هستند؟
یافته‌ها عمدتاً تأیید می‌کند آنچه دانشمندان قبلاً می‌دانستند: ورزش برای مغز مفید است.
آنچه این مطالعه را متمایز می‌کند، نمونه بزرگ، پیگیری چنددهه‌ای و تحلیل ژنتیکی آن در دوره‌های مختلف زندگی است.
پیشنهاد اینکه فعالیت در میانسالی به برخی افراد بسته به خطر ژنتیکی‌شان به‌طور متفاوتی سود می‌رساند، در حالی‌که فعالیت در دوران پیری تقریباً برای همه مفید است، می‌تواند لایه‌ای جدید به پیام‌گذاری بهداشت عمومی اضافه کند.
اما برخی محدودیت‌ها نیز وجود داشتند
در این مطالعه، فعالیت بدنی عمدتاً به‌صورت خودگزارشی ثبت شد، بنابراین احتمال وجود سوگیری یادآوری وجود دارد. همچنین نمی‌دانیم کدام نوع ورزش بیشترین سود را به‌بار می‌آورد.
موارد دمانس در گروه سنی جوان‌تر نیز نسبتاً نادر بودند، بنابراین نمونه کوچک محدودیت‌هایی برای نتیجه‌گیری قطعی دربارهٔ جوانی ایجاد می‌کند.
همچنین این گروه عمدتاً از نژاد اروپایی تشکیل شده و به‌دلیل اشتراک عوامل محیطی ناشی از سکونت در یک شهر، توان عمومی‌سازی نتایج به جمعیت‌های متنوع‌تر محدود می‌شود.
این به‌ویژه با توجه به نابرابری‌های جهانی در خطر و تشخیص دمانس مهم است. آگاهی درباره دمانس و عوامل خطر نیز در گروه‌های قومی متنوع هنوز کم است، به‌طوری‌که اغلب به‌عنوان بخشی «طبیعی» از پیری محسوب می‌شود.
این برای ما چه معنایی دارد؟
نتیجه‌گیری به‌نسبت ساده و واضح است: بیشتر حرکت کنید، در هر سنی. در این مرحله می‌دانیم که فواید نسبت به ضررها بیشتر است.
Joyce Siette، استادیار | معاون مدیر مؤسسه MARCS برای مغز، رفتار و توسعه، دانشگاه وسترن سیدنی
این مقاله از The Conversation تحت مجوز Creative Commons بازنشر شده است. مقالهٔ اصلی را بخوانید.
