آیا ویپ می‌تواند به دور کردن مردم از سیگار کمک کند؟ مدافعان ضد‌سیگار به‌شدت تقسیم‌نظرند

به ویپ بزنیم یا نه؟

این همان پرسشی است که این هفته در ژنو بحث داغی را به‌وجود آورده؛ جایی که بیش از ۱٬۴۰۰ نماینده جمع شده‌اند تا درباره پیمان مبارزه با دخانیات سازمان بهداشت جهانی و آنچه آن‌ها «اپیدمی دخانیات» می‌نامند، گفتگو کنند.

سال‌ها داستان‌های هشداردهنده‌ای درباره خطرات ویپ‌ها (سیگارهای الکترونیکی) و سایر محصولات غیرسیگاری مانند تنباکوی گرم‌شده و پاکت‌های نیکوتین منتشر شده‌اند.

بسیاری از دانشمندان و متخصصان بهداشت عمومی خاطرنشان می‌کنند که صنعت تنباکو این محصولات نوین را ترویج می‌دهد و از آن‌ها سود می‌برد، و این که بسیاری از جوانان غیرسیگاری در حال استفاده از سیگارهای الکترونیکی هستند و به نیکوتین معتاد می‌شوند.

با این حال، تعدادی از پزشکان، دانشمندان و متخصصان بهداشت عمومی استدلال می‌کنند که اگرچه این محصولات خطرناک هستند، ممکن است به‌سختی به‌سوی خطرات سیگارهای سنتی که تا نیمی از کاربران طولانی‌مدت را می‌کشند، نباشند. به‌عنوان گزینه کمتر شر، آن‌ها معتقدند سیگارهای الکترونیکی می‌توانند در کمک به ترک سیگار مؤید باشند.

این مهم است زیرا با وجود کاهش نرخ سیگار کشیدن، ۱٫۲ میلیارد نفر در سراسر جهان همچنان از تنباکو استفاده می‌کنند. حدود ۸۰٪ از آن‌ها در کشورهای با درآمد کم و متوسط زندگی می‌نمایند.

اتهامات درباره تأثیر صنعت و سانسور علمی به سرعت در حال گسترش است.

سازمان بهداشت جهانی این ماه موضع خود را درباره این موضوع در یک بیانیه موضعی قوی اعلام کرد و ایده استفاده از سیگارهای الکترونیکی به‌عنوان ابزار ترک سیگار را سرزنش کرد. همچنین در همایش ضد‌تنباکو در ژنو، مسئولان خواستار اعمال محدودیت‌های سخت‌گیرانه جدید بر محصولاتی مانند ویپ‌ها هستند.

هر دو طرف توافق دارند که حل این سؤال در حال حاضر کلید مقابله با اپیدمی دخانیات است.

“پوزش!”

بیست سال پیش، دکتر درک یاچ در دنیای بهداشت عمومی مورد احترام فراوانی قرار می‌گرفت.

پزشک جنوب‌آفریقایی نقش پیشگامانه‌ای در تدوین و اجرای پیمان تاریخی سازمان بهداشت جهانی برای مبارزه با دخانیات ایفا کرد. این پیمان نقش حیاتی در کاهش مصرف تنباکو داشته است؛ که به‌دلیل استراتژی‌هایی مانند هشدارهای بهداشتی، مالیات‌ها و ممنوعیت تبلیغات، حدود یک‌سوم کاهش یافته است.

اما امروز؟ یاچ می‌پذیرد که برای بسیاری از همکاران پیشین خود طردی شده است. او می‌گوید: «من تبعید شدم».

این به‌دلیل موضع او نسبت به سیگارهای الکترونیکی، تنباکوی گرم‌شده و موارد مشابه است.

یاچ بر این باور رسیده است که رویکرد سنتی برای ترک سیگار کافی نیست. او می‌گوید: «فقط یک پیام پذیرفته‌شده بود و هنوز هم هست: تنها راه رهایی از سیگار، مجبور کردن همه به ترک است.» او استدلال می‌کند که این روش «سختی‌های افراد را که با اعتیاد پیچیده‌ای که توسط نیکوتین هدایت می‌شود، می‌گذرانند، درک نمی‌کند».

در بسیاری از حوزه‌های دیگر پزشکی، مفهوم «کاهش آسیب» به‌خوبی مستقر است. به عنوان مثال، برنامه‌های بهداشت عمومی سرنگ‌های استریل را به مصرف‌کنندگان مواد مخدر می‌دهند تا از گسترش HIV و هپاتیت جلوگیری شود. این کار آسیب را کاهش می‌دهد، حتی اگر اعتیاد را حل نکند. یاچ سیگارهای الکترونیکی را به‌عنوان روشی برای کاهش آسیب می‌بیند.

اگرچه محصولاتی مانند سیگارهای الکترونیکی همچنان نیکوتین دارند، اما این نیکوتین سوزانده نمی‌شود. در عوض، یک عنصر گرمایی مایع نیکوتینی را به بخاری تبدیل می‌کند که دمیده می‌شود.

او می‌گوید: «در فرایند سوزاندن است که عوامل سرطان‌زا و بسیاری از سموم دیگر تولید می‌شوند که در نهایت منجر به مرگ و بیماری می‌شوند.»

یاچ می‌خواهد این محصولات توسط پزشکان و برنامه‌های بهداشتی به‌عنوان روشی برای کمک به سیگاریان فعلی برای کاهش سیگار یا ترک کامل آن ترویج شود. او به یاد می‌آورد که به‌خودی فکر کرده: «پوزش! من شاید بزرگ‌ترین فرصت برای نجات جان‌ها را از دست داده‌ام.»

در نهایت یاچ رهبری بنیاد برای جهانی بدون دود را بر عهده گرفت تا از این رویکرد حمایت کند. این بنیاد پس از آن به «عمل جهانی برای پایان سیگار» تغییر نام داد و تحت رهبری جدیدی قرار دارد.

نکته مهمی درباره این گروه وجود دارد. زمانی که یاچ در رأس آن بود، این سازمان توسط صنعت تنباکو تأمین مالی می‌شد. اکنون دیگر از فیلیپ موریس بین‌الملل کمک مالی دریافت نمی‌کند، اما این ارتباط، طرد خود توصیف‌شده او را تثبیت کرد.

اما یاچ تنها صدا نیست. برای مثال، سرویس بهداشت ملی بریتانیا (NHS) ویپ‌ها را به‌عنوان راهی برای کمک به ترک سیگار پذیرفته است. و تعدادی از دانشگاهیان — مستقل از صنعت تنباکو — نیز با او موافقت کرده‌اند. مایک کامیگز، استاد و پژوهشگر دانشگاه پزشکی کارولینای جنوبی، یکی از آن‌هاست.

کامیگز نمی‌خواهد غیرسیگاریان از سیگارهای الکترونیکی یا سایر محصولات استفاده کنند — اما او تأکید می‌کند که «برای کسی که قبلاً به نیکوتین در سیگارها معتاد است، داشتن یک جایگزین امن‌تر، مانند سیگار الکترونیکی، موضوعی است که شایستگی بررسی دارد.»

به‌دلیل دعوت او برای یک مناظره، کامیگز می‌گوید که توسط بسیاری از افراد در حوزه کنترل تنباکو کنار گذاشته شده است. او می‌گوید این واقعیت که بیش از ۲۰۰ بار در دادگاه علیه شرکت‌های دخانی شهادت داده است، او را از این تبعیض نجات نداده است.

کامیگز می‌گوید: «یکی از راه‌هایی که آن‌ها برای حمله به ما استفاده می‌کنند این است که ادعا می‌کنند ما دستیاران شرکت‌های سیگار هستیم، که مسخره‌ است. ما نیستیم.» او ادامه می‌دهد: «بسیاری از ما دانشمندانی معتبر هستیم.»

او می‌گوید مناظره‌ای باز تاکنون برگزار نشده است — و دریافت بودجه برای تحقیق درباره استراتژی‌های کاهش آسیب ناشی از سیگار می‌تواند دشوار باشد. او می‌گوید: «این علم نیست. این ضد علم است. این سانسور است.»

یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های دخانیات، فیلیپ موریس بین‌الملل، درخواست مصاحبه‌ای از NPR را رد کرد اما در بیانیه‌ای گفت که سازمان بهداشت جهانی نباید از گفت‌وگو بترسد و این سازمان با دولت‌هایی که برای پایان سیگار به‌سراغ محصولات بدون دود می‌روند، هم‌راستا نیست.

“بازاریابی انبوه محصولات مضر”

در زمینهٔ مفهوم کاهش آسیب، سازمان بهداشت جهانی به‌طور قاطع در مخالفت خود ایستاده است. در بیانیه موضعی‌اش می‌گوید صنعت دخانیات اصطلاح پزشکی «کاهش آسیب» را «نقض» می‌کند و «محصولات مضر را به‌صورت انبوه بازاریابی» می‌کند، در حالی که آن را در زبان پزشکی «پوشانده» است.

تدرویس آدهانوم گبرئیسوس، مدیرعامل سازمان بهداشت جهانی می‌گوید: «بیایید واضح باشد، شرکت‌های تولیدکننده این محصولات از کاهش آسیب یا سلامت انگیزه ندارند؛ آن‌ها تنها توسط یک چیز و فقط یک چیز تحریک می‌شوند: کسب سود.» او ادامه می‌دهد: «هیچ شواهدی مبنی بر سود خالص این شرکت‌ها برای بهداشت عمومی وجود ندارد، اما شواهد فزاینده‌ای از آسیب‌هایشان وجود دارد.»

یکی از نگرانی‌های اصلی در این مناظره این است که این محصولات اغلب توسط غیرسیگاریان — به‌ویژه جوانانی که به‌دلیل طعم‌ها و بسته‌بندی‌های جذاب جذب می‌شوند — استفاده می‌شوند.

بن مِک‌گرِدی، رئیس بخش قوانین و سیاست‌های بهداشت عمومی در سازمان بهداشت جهانی می‌گوید: «ما نرخ استفاده از سیگارهای الکترونیکی را در میان کودکان نه‌باره بالاتر از بزرگسالان می‌بینیم.» او می‌افزاید که داده‌های اخیر نشان می‌دهند حدود ۱۵ میلیون کودک در سراسر جهان از سیگارهای الکترونیکی استفاده می‌کنند.

مک‌گرِدی نگران است که بدون قوانین مناسب، نسلی از افراد به‌تازگی به نیکوتین معتاد شوند. سازمان بهداشت جهانی استدلال می‌کند که کشورها باید این محصولات را حداقل به‌صراحت همانند سیگارها تنظیم کنند.

ماه گذشته، انجمن بین‌المللی کودکان (International Pediatric Association) نیز به‌صراحت علیه سیگارهای الکترونیکی موضع گرفت و در مجله پزشکی Pediatrics هشدار داد که «استفاده از سیگار الکترونیکی با بیماری‌های قلبی‑عروقی، متابولیک، تنفسی، دهانی و سرطان مرتبط است؛ و کاربران دوگانه خطرات بهداشتی بیشتری نسبت به سیگاریان تنها دارند.» آنها می‌گویند: «سطح خطرات بالاست: سیگارهای الکترونیکی تهدید می‌کنند پیشرفت‌های دهه‌ها در مبارزه با دخانیات را معکوس کنند.»

استلا بیالوس، معاون مدیر برنامه‌های جهانی کنترل دخانیات در مرکز تحقیق و آموزش کنترل دخانیات دانشگاه کالیفرنیا، سانفرانسیسکو می‌گوید: «این برعکس کاهش آسیب است، درست است؟ این واقعاً باعث آسیب می‌شود.»

یکی از نگرانی‌های مطرح شده، مواجهه با فلزات — مانند سرب — در عنصر گرم‌کنندهٔ سیگار الکترونیکی است. با این حال، مطالعات به هر دو جهت اشاره کرده‌اند.

در مورد اینکه دقیقاً این محصولات جدید چقدر خطرناک هستند، مک‌گرِدی می‌گوید تنوع زیادی بین محصولات مختلف وجود دارد و «مسئولانه نیست» که کلی‌گویی کنیم. این محصولات نسبتاً جدید هستند و گزارش سازمان بهداشت جهانی اذعان می‌کند که خطرات آن‌ها تنها با گذشت زمان واضح می‌شود.

“یک تقلب غیرقابل بیان”

برای برخی، این مناظره حس دژاووی را می‌دهد — و یک مثال کلاسیک از مداخلهٔ صنعت دخانیات در تلاش‌های بهداشت عمومی و ایجاد تفرقه است.

بیالوس می‌گوید بسیاری از پژوهشگران بر این باورند که این مناظره «در واقع یکی از استراتژی‌هایی است که یک شرکت دخانیات برای تقسیم و تسخیر توسعه داده است…»

دکتر تیم مک‌آفی، رئیس پیشین دفتر سیگار و بهداشت در مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) — که اکنون توسط رئیس‌جمهور ترامپ حذف شده است — می‌گوید این نبرد فعلی او را به زمانی یادآور می‌کند که صنعت سیگارهای فیلتر شده را در دهه ۱۹۵۰ به‌عنوان ایمن‌تر تبلیغ می‌کرد و در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ سیگارهای کم‌دود را ترویج می‌داد.

او می‌گوید: «هر یک از کارهایی که در طول ۱۰۰ سال گذشته انجام داده‌اند، یک تقلب غیرقابل بیان بوده است.» او این تلاش برای ترویج سیگارهای الکترونیکی و محصولات مشابه را یک پرده‌ی دود‌آلود می‌نامد.

کامیگز، استاد دانشگاه پزشکی کارولینای جنوبی، در مقابل می‌گوید که صرفاً به‌دلیل پشتوانهٔ این محصولات نوین توسط صنعت دخانیات، به‌طور خودکار به این معنی نیست که نمی‌توانند نقش مؤثری در کاهش مصرف سیگار ایفا کنند.

او می‌افزاید: «باید شواهد را به‌دست آوریم، ارزیابی کنیم و دربارهٔ آن مناظره کنیم — و به‌دست‌گیری سیاست‌ها بر پایهٔ شواهد، نه ایدئولوژی، کمک کنیم.»