درک نقاط قوت در همزیستی اوتیسم و ADHD
بینش، تمرکز و عمق که از همزیستی اوتیسم و ADHD بروز می‌کند.
نکات کلیدی
- همزیستی اوتیسم و ADHD می‌تواند تعادلی منحصربه‌فرد ایجاد کند که تمرکز و درک را عمیق‌تر می‌سازد.
- نقاط قوت AuDHD می‌توانند به شکل حساس، یکپارچه، پویا، صمیمی و هدفمند ظاهر شوند.
- نگاه مبتنی بر نقاط قوت، رفاه و شمول افراد نورودیورژنت را ارتقا می‌دهد.
یکی از پست‌های اخیر من با عنوان «درک شخص‌محور و مبتنی بر نقاط قوت در ADHD» سؤالات متعددی از خوانندگان برانگیخت که آیا اطلاعاتی درباره AuDHD — همزیستی اختلال طیف اوتیسم (ASD) و اختلال کم‌توجهی/بیش‌فعالی (ADHD) — دارم. در پاسخ، به بررسی این موضوع پرداختم که آیا دیدگاه مبتنی بر نقاط قوت که پیش از این برای ADHD به کار برده بودم، می‌تواند نوری بر تجارب افرادی که با AuDHD زندگی می‌کنند، بیندازد.
اصطلاح AuDHD یک تشخیص بالینی رسمی نیست، اما یک مفهوم توصیفی است که به‌صورت فزاینده‌ای در پژوهش‌ها، عمل بالینی و در میان جامعه نورودیورژنت به کار می‌رود (Antshel & Russo, 2019؛ Craig et al., 2016).
اگرچه این پست به‌جهت کم‌اهمیت جلوه دادن چالش‌های واقعی و قابل‌توجه مرتبط با هر دو اوتیسم و ADHD نیست، هدف آن مشابه کارهای پیشین من است: برجسته‌سازی نقاط قوت، توانایی‌ها و پتانسیلی که می‌تواند هنگام درک این نوروتیپ‌ها از نگاه شخص‌محور و قدرشناسانه به‌وجود آید. پژوهش‌های اخیر این رویکرد را تأیید می‌کنند و تأکید می‌ورزند که شناسایی نقاط قوت روانی و رفتاری، رفاه و کیفیت زندگی افراد نورودیورژنت را بهبود می‌بخشد (Taylor et al., 2023).
همزیستی اوتیسم و ADHD
اوتیسم و ADHD دو اختلال نوروتیپی جداگانه اما همپوشانی دارند که بر چگونگی ادراک و واکنش افراد به محیط‌شان تأثیر می‌گذارند. هر دو با تغییراتی در عملکرد اجرایی، تنظیم عاطفی و پردازش حسی مرتبط هستند (Berenguer et al., 2018). افراد AuDHD اغلب ذهن خود را فعال و چندبعدی توصیف می‌کنند — توانایی تمرکز عمیق و تولید سریع ایده‌ها، اما در عین حال حساس به تحریک و عدم‌ثبات.
در حالی که ADHD معمولاً با تکان‌پذیری و نوسان توجه همراه است، اوتیسم تمایل قوی به نظم، پیش‌بینی‌پذیری و هماهنگی حسی دارد. ترکیب این ویژگی‌ها می‌تواند تعادلی منحصربه‌فرد بین انحراف و ساختار ایجاد کند: توانایی هم برای اکتشاف خلاقانه و هم برای تمرکز متمرکز. از نگاه مبتنی بر نقاط قوت، این تکامل‌پذیری نوآوری، همدلی و مقاومت را تقویت می‌کند. افراد AuDHD به‌طور مکرر ایده‌ها را در حوزه‌های مختلف پیوند می‌زنند، الگوهای ظریف را می‌بینند و پیچیدگی را به درک تبدیل می‌کنند (Craig et al., 2016؛ Hallowell & Ratey, 2011).
نگاه مبتنی بر نقاط قوت
در کارم با افراد نورودیورژنت که خود را AuDHD می‌شناسند، متوجه شدم که وقتی توجه از محدودیت‌ها به امکانات تغییر می‌کند، پنج نقطه قوت در هم‌پیوست که به‌طور مداوم ظاهر می‌شوند: حساس، یکپارچه، پویا، صمیمی و هدفمند. این‌ها ظرفیت‌هایی هستند که از طریق آنها تفاوت به عمق تجربه، روابط و مشارکت با جهان تبدیل می‌شود.
منبع: کیث استوراس
حساس: آگاهی حساس و ادراکی
جزئیات حسی، ظرافت عاطفی و واکنش‌پذیری شهودی.
افراد حساس جهان را با حساسیتی شگفت‌انگیز نسبت به جزئیات، احساسات و الگوها تجربه می‌کنند. این آگاهی افزوده به آنها اجازه می‌دهد تا نکات نازکی در صدا، بافت، بیان و معنا که دیگران ممکن است از دست بدهند، کشف کنند. اگرچه چنین حساسیتی گاهی می‌تواند فراوان باشد، اما درک و همدلی را نیز عمیق‌تر می‌کند. بسیاری از افراد AuDHD توانایی طبیعی در درک لحن عاطفی و تغییرات محیطی دارند و به‌صورت غریزی به نیازهای دیگران پاسخ می‌دهند. وقتی این حساسیت پشتیبانی شود، منبع قدرتمندی از بینش می‌شود — ارتباطی ادراکی، ریشه‌دار و انسانی.
یکپارچه: بینش یکپارچه و سیستمی
سنتز اطلاعات، ارتباط بین ایده‌ها و درک کل سیستم‌ها.
اندیشه یکپارچه، عناصر به‌نظر نامرتبط را ترکیب می‌کند و ضمن ایجاد هماهنگی در میان پیچیدگی، همگرایی ایجاد می‌سازد. رویکرد متمرکزی که معمولاً با اوتیسم همراه است، با انعطاف‌پذیری ارتباطی ADHD در هم می‌آمیزد تا روشی یکپارچه برای شناخت ایجاد کند. افراد AuDHD به‌طور مکرر ارتباطات میان ایده‌ها، رشته‌ها و تجارب مختلف برقرار می‌سازند و سیستم‌ها را به‌جای بخش‌های جداگانه می‌بینند. این چشم‌انداز یکپارچه، حل خلاقانه مسائل، همدلی نسبت به اختلاف‌ها و درک جامع را پشتیبانی می‌کند. این نشان‌دهنده ذهنی است که نه تنها اطلاعات را جمع‌آوری می‌کند، بلکه معنا را ترکیب می‌کند و نشان می‌دهد که چگونگی اندیشه‌های متنوع می‌تواند پایه‌ای برای نوآوری و حکمت رابطه‌ای باشد (Craig et al., 2016؛ Crook and McDowall, 2024).
پویا: سازگاری و حرکت خلاقانه
حرکت، انعطاف‌پذیری، کنجکاوی و نوآوری.
بیان پویا، حرکت، کنجکاوی و انعطاف‌پذیری توجه را که در بسیاری از افراد AuDHD دیده می‌شود، به تصویر می‌کشد. هنگامی که علاقه با معنا هم‌راستا شود، مشارکت به‌عمق متمرکز و پایدار می‌شود. این انرژی، خلاقیت، اکتشاف و واکنش به تغییر را تغذیه می‌کند. همان حرکتی که ممکن است در یک زمینه بی‌ثبات به‌نظر برسد، در زمینه‌ای دیگر خلاق است — منبع نوآوری نه بی‌ثباتی. پویا بودن، در این معنا، هوشی زنده است: توانایی چرخش، خلق و یافتن مسیرهای جدید در جایی که دیگران موانع می‌بینند. این سازگاری در حرکت، توسط تمایل به درک و مشارکت هدایت می‌شود (Hallowell & Ratey, 2011؛ Barkley, 2015).
صمیمی: ارتباط انسانی واقعی
صادق بودن، همسویی اخلاقی، صداقت و عمق تعاملات انسانی.
درگیر شدن صمیمی عمق، صداقت و اصالت را نشان می‌دهد. بسیاری از افراد AuDHD روابط را به‌عنوان بیان واقعی مراقبت و ارزش‌های اخلاقی می‌بینند، که با انصاف و صداقت رهنمون می‌شوند نه صرفاً ظاهر اجتماعی. ارتباط آنها اغلب از مقام صداقت می‌آید — آنچه احساس می‌کند و ارزش می‌دهد، همان‌طور که به‌اشتراک می‌گذارد. وقتی این رویکرد صمیمی شناخته و پذیرفته شود، اعتماد ایجاد می‌کند، شمول را تقویت می‌کند و درک جمعی را ارتقا می‌بخشد. این نشان می‌دهد که اصالت نه به‌دلیل کمبود آگاهی اجتماعی است، بلکه به‌دلیل بیان حقیقت از طریق ارزش‌ها و همدلی (Milton, 2012؛ Taylor et al., 2023).
هدفمند: مشارکت متمرکز و معنادار
هدف، استقامت، انگیزه درونی و اقدام معنادار.
افراد هدفمند از حس عمیق هدف‌مندی به جای تأیید بیرونی انگیزه می‌گیرند. تمایل برای اکتشاف، بهبود یا حمایت اغلب از درون می‌آید — آرزوی مشارکت معنادار در جهان. برای بسیاری از افراد AuDHD، این رانش می‌تواند چالش‌ها را به فرصت‌های رشد تبدیل کند، تمرکز را به پایداری و کنجکاوی را به تخصص تبدیل کند. تعهد آنها به عمل مطابق با ارزش‌هایشان، استقامت را تقویت می‌کند و جهت‌گیری را فراهم می‌سازد. وقتی پشتیبانی می‌شود، این رانش درونی به نیرویی قدرتمند برای یادگیری، رهبری و دستاوردهای خلاق تبدیل می‌شود (Barkley, 2015؛ Hallowell & Ratey, 2011).
پرورش محیط‌های حس تعلق
نقاط قوت در محیط‌هایی که فردیت، استقلال و راحتی حسی را ارج می‌نهند، شکوفا می‌شوند. برای افراد AuDHD حس تعلق به فضاهای ارزش‌گذاری اصالت و ارائه ترکیبی از ساختار و انعطاف‌پذیری وابسته است. در آموزش، این به معنی تشویق به کنجکاوی و کشف روش‌های یادگیری جایگزین است. در محل کار، به معنی شناخت ریتم‌های منحصربه‌فرد هر فرد در بهره‌وری و ارتباط است. شناخت نقاط قوت، شمول گسترده‌تر و حامی‌گری خود را در زمینه‌های اجتماعی و حرفه‌ای تقویت می‌کند.
گفتگوی رو به رشد حول AuDHD نشانگر درک تکاملی است. جامعه به‌سوی فراتر رفتن از دوگانگی تمرکز و توجه حرکت می‌کند و به این نکته پی می‌برد که تفاوت‌ها محدود کنندهٔ پتانسیل نیستند، بلکه آن را گسترش می‌دهند. هر شناختی از همزیستی به پیشرفت در مسیر شمول و قدردانی عمیق‌تر از ظرفیت انسانی می‌انجامد.
منابع
Antshel, K. M., & Russo, N. (2019). اختلالات طیف اوتیسم و ADHD: همپوشانی پدیدارشناسی، مسائل تشخیصی، و نکات درمانی. گزارش‌های روانپزشکی جاری، ۲۱(5), 34.
Barkley, R. A. (2015). اختلال کم‌توجهی/بیش‌فعالی: کتاب راهنمای تشخیص و درمان (چاپ ۴). Guilford Press.
Berenguer, C., Roselló, B., Colomer, C., Baixauli, I., & Miranda, A. (2018). کودکان مبتلا به اوتیسم و ADHD: روابط بین علائم و عملکرد اجرایی، نظریه ذهن، و مشکلات رفتاری. تحقیقات در اختلالات رشدی، ۸۳, 260–269.
Craig, F., Margari, F., Legrottaglie, A. R., Palumbi, R., de Giambattista, C., & Margari, L. (2016, 12 مه). مروری بر نقص عملکرد اجرایی در اختلال طیف اوتیسم و ADHD. بیماری و درمان نوروسایکاتریک, 12, 1191–1202.
Crook, T., McDowall, A (2024). نقاط قوت کاری پارادوکسیک و موفقیت‌های بزرگسالان ADHD: روایت در حال تحول. مجله مدیریت کاربردی کار. 16 (1):112-126.
Hallowell, E. M., & Ratey, J. J. (2011). رانده‌شده به حواس‌پرتی (چاپ تجدیدشده). Anchor Books.
Milton, D. (2012). در مورد وضعیت هستی‌شناسی اوتیسم: مسئلهٔ «دوسرهٔ همدلی». معلولیت و جامعه، ۲۷(6), 883–887.
Storace, K. (2025, 30 سپتامبر). در آغوش گرفتن دیدگاه شخص‌محور و مبتنی بر نقاط قوت در ADHD. روان‌شناسی امروز.
Taylor, E. C., Livingston, L. A., Clutterbuck, R. A., & Shah, P. (2023). نقاط قوت روان‌شناختی و رفاه: استفاده از نقاط قوت پیش‌بینی‌کنندهٔ کیفیت زندگی، رفاه و سلامت روان در اوتیسم. اوتیسم.
