مردم سراسر جهان درباره یائسگی اطلاعات کافی ندارند؛ این خطرناک است
یادداشت ویراستار: این گزارش بخشی از مجموعه As Equals، سری مستمر سیانان درباره نابرابری جنسیتی است. برای اطلاعات درباره تأمین مالی این مجموعه و جزئیات بیشتر، بخش پرسشهای متداول ما را ملاحظه کنید.
روزی دیوی، ۳۸ ساله، بیشتر اوقات درد بدنی دارد؛ قدمزدنهای کوتاه برای او دشوار شدهاند، بهراحتی نفسنفس میشود، درد سینه دارد و احساس میکند سلامتیاش بهطور کلی در حال بدتر شدن است. او میگوید از زمان جراحی رحمگیریاش در سال ۲۰۱۹ که باعث شد زودتر از موعد به یائسگی برسد، بهصورت تدریجی کاهش وضعیت جسمیاش ادامه داشته است.
«در حین راه رفتن ناگهان حرارت شدیدی در بدنام احساس میکنم و عرق میکشم. همچنین درد سینهام میشود، گویی کسی به پشتم ضربه زده است»، این مادر چهار فرزند که در ایالت بیهار، شرق هند، زندگی میکند، میگوید. او هرگز تصور نمیکرد که یائسگی، دورهای که زن بهطور دائم قاعدگیاش را متوقف میکند، چنین تأثیری بر بدنش بگذارد. «حالا واقعاً احساس میکنم پیر شدم. منظورم این است که احساس میکنم کاملاً پیر شدهام… بدن، چهره، همه چیز تغییر کرده است»، او افزود.
برای دیوی، یائسگی امری بود که انتظار داشتن سالها بعد در زندگیاش تجربه کند؛ نه بهدلیل جراحی، بنابراین این وضعیت برای او کاملاً شگفتانگیز بود، او میپذیرد.
اما این تغییری است که در مقطعی از زندگی نیمی از جمعیت جهان را تحتالشعاع قرار میدهد؛ علائم دیوی تنها بخشی از اثرات گسترده و کمتر شناختهشدهای هستند که همراه یائسگی میآید.
علائمی مانند گرگرفتگی و تغییرات خلقوخوی بهخوبی شناخته شدهاند و معمولاً بهصورت کلیشهای توصیف میشوند، اما کارشناسان جهانی میخواهند تأکید کنند که زنان در یائسگی با طیف وسیعی از تغییرات بدن مواجه میشوند؛ و کماطلاعی باعث میشود بسیاری بدون دانستن دلیل، این علائم را تجربه کنند.
این مواردی هستند که همه باید درباره آنها بدانند.
یائسگی چیست – و چرا مردم درباره آن به اندازه کافی نمیدانند؟
یائسگی زمانی است که زنان بیش از دوازده ماه بدون قاعدگی میمانند و این نشانگر پایان سالهای باروری آنها است.
طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی (WHO)، در سراسر جهان اکثر زنان بین ۴۵ تا ۵۵ سالگی یائسگی را تجربه میکنند. اما پژوهشی در ایالات متحده و کره جنوبی نشان داد که تا ۹.۴٪ افراد (حدود یک نفر از هر ده نفر) یائسگی را بین ۴۰ تا ۴۴ سالگی تجربه میکنند، در حالی که حدود ۸.۶٪ افراد این اتفاق پیش از ۴۰ سالگی رخ میدهد. در موارد بسیار نادر، زنان میتوانند در دههٔ دوم زندگی خود (در سنین ۲۰) یائسگی را تجربه کنند. برای برخی، این وضعیت پس از جراحی کامل رحمگیری که شامل حذف تخمدانها نیز میشود یا به دلایل پزشکی دیگر رخ میدهد.
در یائسگی طبیعی، مرحلهٔ نخست پرِیمنوپاز است. در این دوره تخمدانها بهتدریج هورمونهای کمتری تولید میکنند که بر چرخهٔ قاعدگی تأثیر میگذارد. علائم شامل دورههای قاعدگی نامنظم، گرگرفتگی (بهعنوان «فروش» نیز شناخته میشود)، اختلال در خواب و تغییرات خلقوخوی است.
پرِیمنوپاز میتواند از اواسط دههٔ ۳۰ شروع شود و حدود چهار تا هشت سال ادامه یابد، اما بسیاری از زنان نمیتوانند زمان دقیق شروع آن را به یاد داشته باشند، به گفتهٔ گیاثری دلنروله، پژوهشگر در بنیاد بهداشت نیوشاِر و جزیرهٔ وایت در انگلستان. در مصاحبههای کیفی، برخی زنان زمان دقیق تجربهٔ گرگرفتگی یا بدتر شدن خواب خود را به خاطر میآورند، اما دیگران هیچ اطلاعی ندارند، او به سیانان میگوید. «یائسگی حتی در فهرست برنامهریزیهای ذهنی ما حضور نداشت.»
تحقیقات نشان میدهند که اکثر زنان اطلاعات کمی دربارهٔ یائسگی دارند. یکی از این مطالعات که بیش از ۸۰۰ زن پسیائسی (اکثراً در بریتانیا) را بررسی کرد، نشان داد بیش از ۹۰٪ از آنها هرگز در مدرسه آموزش دربارهٔ یائسگی دریافت نکردهاند و تقریباً نصفشان احساس میکردند که کاملاً بیاطلاع هستند. این زنان همچنین گزارش دادند که پزشکانشان دانش کافی ندارند، که پس از مشاورهها احساس «نادیده گرفته شدن و عدم حمایت» میکردند. مطالعات دیگر نیز نتایج مشابهی ارائه دادند.
جوییس هارپر، پروفسور در مؤسسه بهداشت زنان دانشگاه کالج لندن که همنویسندهٔ این پژوهش بود، به رسانهٔ خبری کالج گفت که نتایج نشان میدهد «زنان در این مرحلهٔ حیاتی از زندگی بهدنبال آموزش کافی نیستند… بهعلاوه کمبود آموزش توسط حرفهایهای بهداشتی، ممکن است زنان بدون تشخیص و حمایت باقی بمانند».
یائسگی میتواند به اشکال مختلف و در زمانهای متفاوت رخ دهد
یائسگی زمانی که پیش از ۴۰ سالگی رخ میدهد «پیشدستی» نامیده میشود، و اگر پیش از ۴۵ سالگی باشد «زودهنگام» محسوب میشود.
تحقیقات نشان میدهند که در کشورهای با درآمد کم و متوسط، نرخهای یائسگی زودهنگام و پیشدستی افزایش یافته و میانگین سنی یائسگی کاهش یافته است.
«اگر زودتر در طول زندگیتان به یائسگی برسید، مدتزمانی که با آن مواجه میشوید طولانیتر خواهد بود»، میگوید نیکیتا راجپوت، افسر علمی در مرکز اپیدمیولوژی سرطان مرکز تاتا مموریال در نووی ممبای، هند. تحقیقات او نشان داد زنان در هند روستایی با «دسترسی محدود به خدمات بهداشتی، آگاهی پایین و نرخ بالای یائسگی پیشدستی» مواجه هستند، او به سیانان میگوید.
سایر انواع یائسگی شامل یائسگی جراحی است که ناشی از جراحی رحمگیری برای حذف رحم و تخمدانها میشود، و یائسگی پزشکی که درمانهایی مانند شیمیدرمانی یا پرتودرمانی میتوانند عملکرد تخمدانها را تحتتأثیر گذاشته و باعث بروز یائسگی شوند.
کارشناسان بهداشتی در هند نگرانیهای خود را نسبت به نرخهای بالای یائسگی پیشدستی و زودهنگام در این کشور ابراز کردهاند؛ پژوهشها نشان میدهند این موضوع با جراحیهای رحمگیری مرتبط است. این مسأله بهویژه در میان زنان جوان از طبقههای کمدرآمد، کمتحصیل و ساکن روستا مشهود است. راجپوت به سیانن میگوید که زمانی که این زنان با اختلالات زنانپزشکی نظیر خونریزی بیش از حد یا فیبروم مواجه میشوند، احساس میکنند مجبور به جراحی رحمگیری میشوند، شاید تحت فشار همسر یا خالهدارها یا حتی پزشکانی که این جراحی را بهعنوان گزینهٔ اول پیشنهاد میکنند. پژوهشها نشان میدهند بسیاری از زنان از جزئیات عملیاتی که انجام دادهاند آگاهی ندارند.
علائم یائسگی از فردی به فرد دیگر متفاوت است
شایعترین علائم یائسگی شامل گرگرفتگی و تعریق شبانه است که در ۸۰٪ موارد رخ میدهد، بر اساس جامعهپذیری انجمن یائسگی در آمریکا؛ اما سایر علائم رایج شامل خشکی واژن، اضطراب ادراری، بیخوابی و تغییرات خلقی مانند افسردگی و تحریکپذیری نیز میباشند.
«بسیاری از زنان همچنین سردرد، میگرن و مشکلات خواب یا بیدار ماندن در طول شب را گزارش کردهاند»، میگوید دلنروله. بسیاری نیز از بیاختیاری ادرار رنج میبرند که این موضوع بر جنبههای مختلف زندگی، از جمله کار و ورزش، تأثیر میگذارد.
علاوه بر این، زنان ممکن است علائمی مانند تپش قلب، درد مفاصل و عضلات، تغییرات در میل جنسی، ضعف تمرکز، افزایش وزن و ریزش مو را تجربه کنند، طبق اطلاعات کلینیک مایو.
ساختهای کمتر رایج شامل خشکی چشم است، در حالی که برخی زنان تغییراتی در بینایی گزارش میکنند. همچنین ممکن است پوست آنها بهراحتی کبود شود و دچار خشکی دهان یا آکنه شوند.
دلنروله میگوید در تحقیقات خود علائمی دیگر مانند خارش پوست سر و خارش پوست بدن نیز مشاهده کرده است. برخی زنان در هند و بریتانیا حتی افزایش تمایل جنسی را گزارش کردهاند، او افزود.
«یائسگی میتواند سفری بسیار شخصیسازیشده باشد»، میگوید دلنروله، و چون برخی علائم در سایر بیماریها نیز معمول هستند، «گاهی ممکن است نتوان بهطور قطعی گفت که این علائم مرتبط با یائسگی هستند».
او بر این باور است که نیاز به پژوهشهای جامع، کمپینهای عمومی آگاهیبخشی (از جمله در مدارس) و آموزش مبتنی بر شواهد برای حرفهایهای بهداشتی وجود دارد.
چرا عدم آگاهی زنان نسبت به یائسگی خطرناک است؟
یائسگی و علائم آن بهطور متوسط حدود هفت سال ادامه دارد، بر پایه کلینیک کلیولند، و مهم است که زنان بتوانند درک کنند و شناسایی کنند چه میگذرد.
زنان پس از یائسگی خطر بالاتری برای ابتلا به بیماریهای قلبی و عروقی دارند، بنابراین مهم است که بیشتر فعال شوند و رژیم غذایی خود را مدیریت کنند. این به این دلیل است که یائسگی باعث کاهش قابل توجهی در استروژن میشود—که نقش تنظیم کلسترول و چربی را دارد—و خطر بروز بیماری عروق کرونری یا سکته قلبی یا مغزی را افزایش میدهد، بر پایه بنیاد قلب بریتانیا. بیماری قلبی بهعنوان پیشروترین علت مرگ و میر در میان زنان جهان شناخته میشود.
مطالعات متعدد نیز نشان میدهند که پس از یائسگی، بهویژه در موارد یائسگی پیشدستی، خطر ابتلا به بیماریهای تنفسی مانند COPD (بیماری مزمن انسدادی ریه) افزایش مییابد.
اوم کورمی، استاده مشارک در اپیدمیولوژی و پژوهشهای بهداشتی در دانشگاه کاورنت، بریتانیا، میگوید که افزایش آگاهی به زنان کمک میکند تا حمایتهای مناسب دریافت کنند و تغییرات لازم در سبک زندگی خود را برای کاهش خطرهای بهداشتی ناشی از یائسگی اعمال کنند.
بهعنوان مثال، تغییرات سبک زندگی نظیر ترک سیگار، کاهش مصرف الکل، افزایش ورزش، کاهش استرس و کاهش وزن میتواند به کاهش علائم کمک کرده و خطر بالای بیماریهایی مانند پوکی استخوان و بیماریهای قلبی را کاهش دهد. حوزه دیگر بهداشت روان است که کورمی میگوید «بهتمامی مورد بحث قرار نمیگیرد». در حالی که علائم یائسگی نظیر تحریکپذیری، نوسان خلقی و بیخوابی بهخوبی مستند شدهاند، خطر بالاتر ابتلا به افسردگی و اضطراب نیز وجود دارد، همانطور که مطالعات اخیر نشان دادهاند.
کورمی به سیانان میگوید: «زنانی که در حال تجربهٔ یائسگی هستند باید تشخیص دهند که احتمال بروز برخی مشکلات سلامتی نسبت به کسانی که یائسگی ندارند، بالاتر است». او ادامه میدهد: «بهمحض اینکه علائم خود را درک کنید … میتوانید آنها را بهخوبی مدیریت کنید.»
چگونه میتوان زنان علائم یائسگی را مدیریت کنند؟ و آیا این موضوع در سطح جهانی متفاوت است؟
گزینهٔ مراقبتی پر تجویز برای یائسگی در سراسر جهان، هورموندرمانی است که بهعنوان جایگزینی هورمونی یا HRT شناخته میشود و با جایگزینی هورمونهای کاهشیافته در بدن عمل میکند. یکی از انواع آن، درمان استروژن است—که معمولاً بهزنانی که جراحی رحمگیری داشتهاند، تجویز میشود—و نوع دوم ترکیبی از هورمونهای استروژن و پروژستین است که به دیگران ارائه میشود. هورموندرمانی تصور میشود که به کاهش علائم و خطرات مرتبط با یائسگی کمک میکند و دورهٔ درمان معمولاً بین دو تا پنج سال است، گاهی حتی طولانیتر. قطع درمان ممکن است باعث بازگشت علائم یائسگی شود.
اما این درمانها در کشورهای با درآمد بالا بیشتر در دسترس هستند، بهدلیل هزینه، دسترسی به خدمات بهداشتی و دانش کافی میان پزشکان برای تجویز آن. حتی در میان کشورهای با درآمد بالا، نابرابری مشاهده میشود؛ افرادی که وضعیت مالی بهتری دارند، دسترسی بیشتری به این درمانها دارند.
عوارض جانبی شناختهشدهٔ هورموندرمانی شامل خونریزی نامنظم واژینال و حساسیت پستانی است و خطر لختههای خونی و بیماری صفراوی را افزایش میدهد. همچنین خطر کمی برای بروز سرطان سینه، تخمدان و آندومتر (بزرگسازی رحم) وجود دارد، اما بر اساس دادههای Cancer Research UK، این خطر همچنان کم است و به عواملی مانند نوع درمان، مدت زمان مصرف، سن و وضعیت کلی سلامت و سبک زندگی بستگی دارد. کارشناسان میگویند که زنان باید تمام گزینههای خود را بررسی کنند و تصمیمگیری کنند؛ این تنها زمانی ممکن است که اختیار و اطلاعات لازم در دسترس باشد.
داروهایی نیز وجود دارند که ممکن است برای مدیریت علائم خاص تجویز شوند، مانند داروهای ضد افسردگی برای درمان گرگرفتگی. بسیاری از زنان ترجیح میدهند مسیر طبیعیتری را در پیش بگیرند و از مکملهای گیاهی استفاده کنند که ادعا میکنند به کاهش گرگرفتگی و اختلالات خواب کمک میکنند. با این حال، این محصولات بهطور کلی توسط مراجع بهداشتی توصیه نمیشوند چون شواهد کافی دربارهٔ اثرگذاری و ایمنی آنها وجود ندارد. گزینههای دیگر شامل مصرف مکملهای ویتامینی و اعمال تغییرات در سبک زندگی مانند ترک سیگار، کاهش وزن و ورزش منظم است که میتواند برای زنان در محیطهای کمدرآمد دسترسپذیرتر باشد.
تحلیلی از پژوهشهای انجامشده در ایالات متحده و پنج کشور اروپایی نشان داد که اکثر زنانی که علائم متوسط تا شدید داشتند، برای مدیریت آنها تغییرات سبک زندگی را اعمال کردند. پرمصرفترین روش درمانی هورموندرمانی بود، بهدنبال آن آنتیدپرسانتها.
در ایالات متحده، تصمیم اخیر برای حذف برچسب «هشدار جعبه سیاه» ترسناک از محصولات HRT ممکن است باعث شود زنان بیشتری این درمان را انتخاب کنند. سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) تصمیم گرفت هشدار «جعبه سیاه» که خطرات افزایش بیماریهایی مانند سرطان سینه و زوال عقل را برجسته میکرد، حذف کند؛ این اقدام را بهعنوان «متوقف کردن ماشین ترس که زنان را از این درمان تحولآفرین، حتی نجاتبخش، دور میکند» توصیف کرد دکتر مارتین ماکاری، متصدی افدیای.
چرا زنان (و مردان) و سیاستگذاران باید به این مسأله توجه کنند
«جمعیت در حال افزایش است، طول عمر نیز در حال رشد است، و این به این معناست که زنان، که نیمی از جمعیت جهانی را تشکیل میدهند، نیز در حال افزایشاند»، میگوید کورمی. و با اینکه زنان بیشتر از مردان عمر میرسند، پیشبینیهای جمعیتی جهانی 2024 سازمان ملل نشان میدهد که نیاز به اولویتدادن به «نیازهای بهداشتی خاص جنسیتی» و ایجاد «سیستمهای حمایت اجتماعی قوی برای کاهش بار مراقبتهای ممکن» وجود دارد.
با افزایش تعداد زنانی که «امروزه بالای ۴۰ و حتی ۵۰ ساله هستند»، کورمی، که بخشی از تیم پژوهشگر است که بر ضرورت توجه به یائسگی تأکید میکند، به سیانن میگوید که مشکلات بهداشتی مرتبط با یائسگی افزایش خواهند یافت.
خدمات بهداشتی در بسیاری از کشورهای کمدرآمد و متوسط، مانند هند، هنوز بیشتر بر سلامت جنسی و تولیدی زنان متمرکز است، بهدلیل مسائلی نظیر نرخ بالای مرگ و میر مادران؛ دولت هند این مسأله را «یک مسأله بحرانی بهدور سلامت عمومی» مینامد. اما تعداد روزافزون زنان سالمند نیز به مراقبت نیاز دارند و سیاستها هنوز بهطور کامل این نیازها را پوشش نمیدهند. «دولت فقط زنان را به عنوان یک موجودیت تولیدی میبیند، نه پس از تولید. او فقط بهعنوان بانوی حامل رحم شناخته میشود»، میگوید راجپوت. آنچه لازم است، سیاست بهداشتی پس از تولید و طرحهای حمایتی است، او توضیح میدهد.
استیگما و تبعیض مداوم پیرامون یائسگی نیز نیاز به رفع دارد.
«درک عمومی دربارهٔ یائسگی باید تغییر کند. و بخش بزرگی از این تغییر با افزایش آگاهی بهدست میآید»، میگوید دلنروله از NHS انگلستان. او معتقد است که آموزش به دختران نوجوان دربارهٔ یائسگی در مدارس میتواند تفاوتی ایجاد کند؛ زیرا «در حالی که آنها بزرگ میشوند… میفهمند که یائسگی پایان مسیر زندگیشان نیست، بلکه فصلی دیگر است. کتابی دارید و یائسگی، آن فصل دیگر است».
اعتبار
ویراستار مسئول: میرا سنتیلام
نویسنده: ساشیکالا ویپی
ویراستار متن: هانا استرانج
ویراستاران بصری: کارلوتا دوتو و الیسا سولیناس
تصویرگر: Yukari Schrickel
