کمتر از ۱۰ پرپویس از این گونه باقی ماندهاند. آیا میتوان این گونه را نجات داد؟
هشت تصویر: خطرناکترین پستاندار دریایی جهان
یادداشت سردبیر: Call to Earth مجموعهٔ مقالات تحریریهای سیانان است که متعهد به گزارش چالشهای زیستمحیطی مواجه با سیارهٔ ما، همراه با راهحلها میباشد. ابتکار Perpetual Planet رولکس با سیانان همکاری کرده تا آگاهی و آموزش دربارهٔ مسائل کلیدی پایداری را تقویت کرده و اقدام مثبت را تشویق نماید.
واکیتا، یک پرپویس کوچک که در شمال خلیج کالیفرنیا یافت میشود، خطرناکترین گونهٔ پستاندار دریایی جهان است. گاهی بهدلیل حلقههای تاریک دور چشمها و لبهای سیاه خندان، «پاندای دریایی» نامیده میشود؛ جمعیت آنها در ۳۰ سال گذشته ۹۸٪ کاهش یافته است.
بر اساس آخرین شمارش در ماه اکتبر، تخمین زده میشود که کمتر از ۱۰ فرد از این گونه باقی ماندهاند.
سطوح بحرانی این جمعیت بهدلیل صید غیرقانونی با تورهای عریض (Gillnet) که عمدتاً برای ماهی توتوابای در خطر انجام میشود؛ کیسهٔ پروازی این ماهی در چین بهعنوان یک لذیذ محسوب میشود و میتواند تا ۱۰٬۰۰۰ دلار برای هر کیسه فروخته شود. واکیتاها که حدود ۱.۵ متر (۵ فوت) طول دارند و اندازهای مشابه توتوابا دارند، بهعنوان صید تصادفی در این تورها به دام میافتند.
صید توتوابا از سال ۱۹۷۵ در مکزیک ممنوع شده و در سال ۲۰۱۷ این کشور بهطور دائم صید با تورهای عریض را در بالای خلیج کالیفرنیا ممنوع کرد. هر دو گونه، واکیتا و توتوابا، در پیوست I کنوانسیون تجارت بینالمللی انواع وحش و گیاهان در خطر (CITES) فهرست شدهاند که تجارت آنها را ممنوع میسازد. با اینحال، علیرغم این اقدامات پیشگیرانه، این رفتار مخرب همچنان ادامه دارد. در مارس ۲۰۲۵، دولت مکزیک بیش از ۹ کیلومتر (۶ مایل) تورهای عریض غیرقانونی حاوی ۷۲ توتوابای مرده را مصادره کرد.
اکنون، در حالی که واکیتا در آستانهٔ انقراض میتازد، محافظان محیطزیست بهسرعت میپرسند چه کاری میتوان برای نجات این گونه انجام داد. در کنفرانس طرفهای CITES که از ۲۴ نوامبر تا ۵ دسامبر در سمرقند، ازبکستان برگزار شد، تلاشهای مکزیک برای حفاظت از این گونه تحت بررسی است.
تجهیزات جایگزین
لورنزو روجاس براچو، دانشمند مکزیکی که بیش از ۳۰ سال در زمینهٔ حفاظت از واکیتا مشغول بوده است، گفت تمرکز باید بر ارائه تجهیزات جایگزین و ایمن برای واکیتا به ماهیگیران باشد.
«این یک چرخهٔ شیطانی است. برای نجات واکیتا باید صید تصادفی را حذف کنیم و برای حذف صید تصادفی باید تورهای عریض را منسوخ کنیم — اما این اتفاق نیفتاده است»، او به سیانان گفت.
در تحلیلی در سال ۲۰۲۳ برای کمیسیون بقا گونههای IUCN، روجاس براچو دریافت که تورهای عریض همچنان بهطور گسترده برای صید میگو و ماهی در بالای خلیج کالیفرنیا استفاده میشود و پیشرفت کمی در انتقال جوامع به تجهیزات ماهیگیری جایگزین حاصل شده است.
او گفت اگرچه تجهیزات جایگزین توسعه یافتهاند، اما انگیزهای برای استفاده ماهیگیران وجود ندارد؛ زیرا این تجهیزات عموماً گرانتر و کارآمدی کمتری دارند و اجرای ممنوعیت تورهای عریض بهدرستی نظارت نمیشود.
«باید از جوامع حمایت کنید و جوامع نیز باید از شما برای رسیدن به توافق پشتیبانی کنند»، او افزود که برای انتقال به تجهیزات جایگزین باید نوعی جبران خسارت ارائه شود.
یک اقدام که بهعنوان بازدارنده مؤثر بوده، نصب بلوکهای بتنی بر روی بستر دریاست که از بالای آن هاکهای برآمده برای گیراندازی تورهای عریض غیرقانونی وجود دارد. اما روجاس براچو گفت این بلوکها تنها در بخش کوچکی از محدوده واکیتا نصب شدهاند و راهحل دائمی برای مشکل نیستند. همانطور که برای «منطقهٔ صفرتحمل» — منطقهٔ ممنوعالماهیگیری بهمساحت ۲۲۵ کیلومتر مربع (۸۷ مایل مربع) که در بالای خلیج ایجاد شده است — نیز صادق است. اگرچه استفاده از تورهای عریض در این ناحیه کاهش یافته است، اما او گفت نمیتوان تنها به این ناحیه برای بهبود جمعیت اکتفا کرد چون واکیتاها زیستگاههای خود را خارج از این ناحیه استفاده میکنند.
با این حال، روجاس براچو خوشبین است که تحت دولت جدید مکزیک که در سال ۲۰۲۴ سوگند خورده، تلاشها برای حفاظت از واکیتا تسریع خواهند شد. در عرض یک ماه پس از بهعهد شدن، دولت جلساتی دربارهٔ واکیتا برگزار کرد که او آن را نشانهٔ اراده سیاسی میداند.
«ما مقامات جدیدی در کمیسیون ملی پرورش و شیلات داریم و نیز مقامات جدیدی در مؤسسهٔ مکزیک برای شیلات و پرورش پایدار – که این برای ما امیدی است»، او گفت.
اما او هشدار داد که باید سریع اقدام کنند: «این بهترین زمان از نظر سیاستها و مدیریت است، اما برای تعداد واکیتاهای باقیمانده زمان بسیار بدی است.»
کاهش تقاضا
تلاشها برای نجات واکیتا میتوانند در زمینهای گستردهتر نیز صورت بگیرد، با از بین بردن تقاضا برای توتوابا.
پائولا موزیگ ریدل، هم‑سرپرست داده، پژوهش و پشتیبانی اجرای قانون در سازمان غیر دولتی Traffic که بهصورت جهانی بر تجارت حیوانات و گیاهان وحشی کار میکند، به سیانان گفت «تلاش برای کاهش تقاضا کلید موفقیت است»، و افزود که Traffic اخیراً پروژهٔ «تغییر رفتار» را در چین اجرا کرده است تا تقاضا برای کیفهای توتوابای غیرقانونی را کاهش دهد.
او گفت این اقدامات، همراه با تقویت اجرای قانون و افزایش هماهنگی بین مکزیک، چین و ایالات متحده، به مقابله با شبکههای جرایمی سازمانیافتهای که تجارت را تقویت میکنند کمک میکند.
«تجارت غیرقانونی توتوابا از کشورهای مبدأ، عبور و مقصد عبور میکند، بنابراین اقدام هماهنگ میتواند تأثیر را بهطرز قابلتوجهی افزایش دهد. این کار امکان اشتراکگذاری اطلاعات، عملیات مشترک اجرای قانون، کنترلهای قویتر در مسیرهای تجاری و رویکردهای مقرراتی سازگارتر را فراهم میکند و برای شبکههای جنایی کارکردن را دشوارتر میسازد»، او افزود.
گزینهٔ دیگری این است که تجارت غیرقانونی توتوابا را با اجازه صادرات توتوابای پرورشی کاهش داد — مفهوم شناختهشده به عنوان «کشاورزی حفاظتی». یک مطالعهٔ اخیر توسط دانشگاه کالیفرنیا، سانتا باربارا و AgroParisTech نشان داد که توتوابای پرورشی میتواند به کاهش شکار غیرقانونی کمک کند و اشاره کرد که در مکزیک عملیاتهای آبزیپروری برای این ماهی وجود دارد، اگرچه تجارت بینالمللی آن ممنوع است.
او گفت که اگرچه این میتواند ابزار مفیدی باشد، اما بهدلیل اینکه تجارت قانونی میتواند فرصت نفوذ محصولات وحشی غیرقانونی به بازار را فراهم کند، بحثانگیز است. او افزود که شفافیت و پیگیری منبع برای جلوگیری از پولشویی حیاتی خواهد بود.
ایجاد امید
مقررات بینالمللی و فشار از سوی نهادهای جهانی میتوانند به بازگرداندن وضعیت کمک کنند. در سال ۲۰۲۳، مکزیک به دلیل ناکافی بودن اقدامات برای مقابله با صید غیرقانونی توتوابا و حفاظت از واکیتا توسط CITES تحریم شد و تجارت تجاری هر گونه حیاتوحش تنظیمشده بین این کشور و سایر طرفهای CITES بهطور موقت متوقف شد. همان سال، کمیسیون بینالمللی نهنگکشی هشدار انقراضی اولین بار را منتشر کرد تا خطر بالقوه برای واکیتا را هشدار دهد، به امید اینکه «پشتیبانی و تشویق در تمام سطوح برای اقدامهای لازم اکنون به نفع نجات واکیتا ایجاد شود».
