کشف دانشمندان: دو داروی موجود می‌توانند آسیب مغزی آلزایمر را در موش‌ها معکوس کنند
دانشمندان در تلاش برای مبارزه با بیماری آلزایمر، به دنبال داروهای موجودی هستند که بتوانند این بیماری را درمان کنند. در همین راستا، یک پژوهش در سال ۲۰۲۵ دو کاندیدای امیدوارکننده را شناسایی کرده است که در حال حاضر برای درمان سرطان به کار می‌روند.
این داروها که لتروزول (معمولاً برای درمان سرطان سینه) و ایرینوتکان (معمولاً برای درمان سرطان روده بزرگ و ریه) نام دارند، پیش از این تأییدیه نهادهای نظارتی آمریکا را دریافت کرده‌اند. این بدان معناست که کارآزمایی‌های بالینی بالقوه برای آلزایمر می‌تواند زودتر آغاز شود.
این تیم از پژوهشگران آمریکایی، کار خود را با بررسی چگونگی تغییر بیان ژن در مغز بر اثر بیماری آلزایمر آغاز کردند.
آنها سپس در یک پایگاه داده پزشکی به نام «نقشه اتصال‌پذیری» (Connectivity Map) به دنبال داروهایی گشتند که این تغییرات در بیان ژن را معکوس کنند. پژوهشگران همچنین سوابق بیمارانی را که این داروها را به عنوان بخشی از درمان سرطان مصرف کرده بودند، مورد بررسی متقاطع قرار دادند و دریافتند که این داروها به نظر می‌رسد خطر ابتلا به آلزایمر را در آنها کاهش داده‌اند.
مارینا سیروتا، زیست‌شناس محاسباتی از دانشگاه کالیفرنیا، سانفرانسیسکو (UC San Francisco) می‌گوید: «بیماری آلزایمر با تغییرات پیچیده‌ای در مغز همراه است که مطالعه و درمان آن را دشوار کرده است. اما ابزارهای محاسباتی ما این امکان را فراهم آوردند تا بتوانیم مستقیماً با این پیچیدگی مقابله کنیم.»
«ما هیجان‌زده‌ایم که رویکرد محاسباتی‌مان ما را به یک درمان ترکیبی بالقوه برای آلزایمر، بر پایه داروهای موجود و مورد تأیید FDA، رسانده است.»
پژوهشگران پس از انتخاب لتروزول و ایرینوتکان به عنوان بهترین گزینه‌ها، آنها را بر روی مدل‌های موشی آلزایمر آزمایش کردند. نتایج نشان داد که این داروها در صورت استفاده همزمان، برخی از تغییرات مغزی ناشی از این بیماری را معکوس می‌کنند.
توده‌های مضر پروتئین تاو که در مغز مبتلایان به آلزایمر تجمع می‌یابند، به طور قابل توجهی کاهش یافتند و موش‌ها در آزمون‌های یادگیری و حافظه – دو قابلیت مغزی که اغلب در اثر آلزایمر مختل می‌شوند – بهبود نشان دادند.
محققان با ترکیب این دو دارو توانستند انواع مختلف سلول‌های مغزی را که تحت تأثیر بیماری قرار گرفته بودند، هدف قرار دهند. به نظر می‌رسید لتروزول با آلزایمر در نورون‌ها مقابله می‌کند، در حالی که ایرینوتکان بر روی سلول‌های گلیال مؤثر بود.
یادونگ هوانگ، عصب‌شناس از دانشگاه کالیفرنیا سانفرانسیسکو و مؤسسات گلداستون، می‌گوید: «آلزایمر احتمالاً نتیجه تغییرات متعدد در ژن‌ها و پروتئین‌های فراوانی است که در کنار هم، سلامت مغز را مختل می‌کنند.»
«این موضوع، توسعه دارو را بسیار چالش‌برانگیز می‌کند؛ چرا که در روش سنتی، یک دارو برای یک ژن یا پروتئین خاص که عامل بیماری است، تولید می‌شود.»
این یک شروع امیدوارکننده است، اما کارهای بیشتری باید انجام شود. بدیهی است که این داروها تاکنون فقط مستقیماً روی موش‌ها آزمایش شده‌اند و همچنین عوارض جانبی به همراه دارند. اگر قرار باشد این داروها برای بیماری‌ای غیر از آنچه در اصل برای آن تأیید شده‌اند استفاده شوند، باید این عوارض در کنار مزایای آنها به دقت سنجیده شوند.
یکی از گام‌های بعدی، انجام کارآزمایی‌های بالینی برای افراد مبتلا به آلزایمر است. به گفته محققان، این رویکرد می‌تواند بر اساس چگونگی تغییر بیان ژن در هر فرد، به درمان‌های شخصی‌سازی‌شده‌تر و مؤثرتری منجر شود.
تخمین زده می‌شود که بیش از ۵۵ میلیون نفر در جهان به آلزایمر مبتلا هستند و با افزایش سن جمعیت جهان، انتظار می‌رود این رقم در ۲۵ سال آینده بیش از دو برابر شود. یافتن راه‌هایی برای پیشگیری از این بیماری و حتی معکوس کردن علائم آن، تأثیر عظیمی بر سلامت جهانی خواهد داشت.
سیروتا می‌گوید: «وقتی منابع داده کاملاً مستقل، مانند داده‌های بیان تک‌سلولی و سوابق بالینی، ما را به مسیرها و داروهای یکسانی هدایت می‌کنند و سپس مشکل آلزایمر را در یک مدل ژنتیکی حل می‌کنند، شاید به کشف مهمی دست یافته‌ایم.»
«امیدواریم این یافته بتواند به سرعت به یک راه‌حل واقعی برای میلیون‌ها بیمار مبتلا به آلزایمر تبدیل شود.»
این پژوهش در مجله Cell منتشر شده است.
